Covid-19 : Συνιστά η πανδημία λόγο ανωτέρας βίας ;

Παρά τις σαφώς απρόβλεπτες και πρωτόγνωρες συνθήκες τις οποίες βιώνουμε σε κοινωνικό και εθνικό επίπεδο, για τα οικονομικά και νομικά ζητήματα που έχει ήδη προκαλέσει η πανδημία του Covid-19 δεν έχει ακόμη υπάρξει σχετική νομοθετική ρύθμιση ή δικαστικό προηγούμενο. Το ερώτημα που τίθεται είναι σαφώς αν η πανδημία συνιστά λόγο ανωτέρας βίας, τον οποίο μπορούν να επικαλεστούν οι συμβαλλόμενοι σε πλείστες συμβάσεις σε διάφορους τομείς της οικονομίας.

Το ελληνικό δίκαιο δεν προσδιορίζει επακριβώς την έννοια της ανωτέρας βίας, η οποία καταρχήν προσδιορίζεται εννοιολογικά ως το ακραίο περιστατικό που δεν είναι δυνατό να αποτραπεί με ανθρώπινες δυνάμεις, η συνδρομή της όμως κρίνεται κατά περίπτωση και στην πορεία των ετών έχει διαμορφωθεί με βάση την νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων. Ενδεικτικά τυπικές περιπτώσεις ανωτέρας βίας έχει κριθεί ότι συνιστούν ο πόλεμος, το πραξικόπημα, οι πράξεις της αρχής και οι απρόβλεπτες κυβερνητικές απαγορεύσεις, τα ακραία καιρικά φαινόμενα (παγετός, πλημμύρες, πυρκαγιά, τρικυμία, ξηρασία). Προς το παρόν δεν έχουμε ακόμη αντίστοιχες δικαστικές αποφάσεις οι οποίες αποφαίνονται για τον χαρακτηρισμό της πανδημίας του Covid-19 ως λόγο ανωτέρας βίας, αλλά με βάση την μέχρι στιγμής νομολογιακή προσέγγιση, είναι πλέον ή βέβαιο ότι θα θεωρηθεί ως γεγονός ανωτέρας βίας, υπό το πρίσμα βέβαια των ειδικών συνθηκών κάθε μεμονωμένα κρινόμενης περίπτωσης.

Κατ΄ επέκταση, είναι, τουλάχιστον προς το παρόν, δυσχερές να τοποθετηθεί κάποιος νομικά έναντι των επιχειρημάτων και αντίστοιχων αιτημάτων των συμβαλλομένων μερών σε επικείμενες αγοραπωλησίες ακινήτων περί αναστολής των συμβατικών τους υποχρεώσεων, μεταβολής των συμφωνηθέντων όρων, μείωσης του τιμήματος της αγοραπωλησίας, ακύρωσης της συνολικής συμφωνίας και απόδοσης των εκατέρωθεν παροχών και πλείστων ζητημάτων τα οποία έχουν ήδη τεθεί σε εκκρεμείς μεταβιβάσεις ακίνητης περιουσίας. Αν λάβουμε δε υπόψη μας ότι η νομολογία δεν κατατάσσει την πτώχευση ή την εν γένει οικονομική αδυναμία στα περιστατικά ανωτέρας βίας, δεν θα είναι εύκολο για τον επικαλούμενο οικονομική δυσπραγία προκληθείσα εκ της πανδημίας να ανατρέψει τους όρους μίας σύμβασης μεταβίβασης ακινήτου με μόνη την επίκληση των σχετικών περιστατικών.

Ειδικά όταν αρκετοί από τους συναλλασσομένους είναι υπήκοοι άλλων χωρών οι οποίες ενδεχομένως αντιμετωπίσουν διαφορετικά το θέμα ή εντάξουν την πανδημία του Covid-19 στους λόγους ανωτέρας βίας, όπως π.χ. έχουν ήδη αποφανθεί οι Γαλλικές αρχές (ο υπουργός οικονομικών της Γαλλίας Bruno Le Maire δήλωσε την 28-02-2020 ότι ο Covid-19 θα θεωρηθεί ως περίσταση ανωτέρας βίας για τις επιχειρήσεις ενώ το Εφετείο της πόλης Colmar με σχετική απόφασή του -CA Colmar, 12 mars 2020, n°20/01098, επί ισχυρισμού αλλοδαπού υπηκόου περί αδυναμίας του να παραστεί ενώπιον επιτροπής για την άρση του μέτρου της διοικητικής κράτησής του λόγω της προσβολής του από τον ιό Covid-19- χαρακτήρισε ευθέως την πανδημία του Covid-19 ως λόγο ανωτέρας βίας). Eξάλλου, η παράταση της αναστολής των εργασιών των δικαστηρίων της χώρας τουλάχιστον μέχρι την 01/06/2020 προς το παρόν (ΚΥΑ 15/05/2020,ΦΕΚ Β΄1857) δεν ευνοεί την προφυγή στη δικαιοσύνη, συνεπώς δεν θα έχουμε σύντομα εικόνα για την νομολογιακή αντιμετώπιση των εγειρόμενων ζητημάτων.

Συνεπώς, στις περιπτώσεις εκκρεμών αγοραπωλησιών, όπου τα συμβαλλόμενα μέρη θέτουν διάφορα ζητήματα αναφορικά με την εκτέλεση των συμβάσεων εξ αφορμής προβλημάτων που έχουν προκληθεί λόγω της πανδημίας, θα ήταν προτιμότερη η παράταση αυτών για την εξασφάλιση των συνθηκών που θα ευνοήσουν τις διαπραγματεύσεις με άξονα την εν τω μεταξύ νομοθετική ή δικαστική αντιμετώπιση των εγειρόμενων θεμάτων.

Άλλωστε κατά την κοινά αποδεκτή εκτίμηση, ο ιός δεν έχει ακόμη πλήρως εκδηλωθεί, οπότε η περαιτέρω εξέλιξή του πρωτίστως σε επίπεδο υγειονομικό και κοινωνικό είναι αυτή που θα καθορίσει και την γενικότερη επίδρασή του στις αγορές και τις συναλλακτικές σχέσεις.

• αγοραστής
• πωλητής